W dobie nasilających się napięć migracyjnych i rosnących kosztów socjalnych, niemiecka Federalna Agencja Pracy (Bundesagentur für Arbeit) aktywnie promuje krajowe świadczenie dla obywateli (Bürgergeld) jako łatwą i atrakcyjną formę wsparcia dla osób bezrobotnych – w tym młodych migrantów. Dedykowana strona internetowa – dostępna także po angielsku, co jasno wskazuje na adresowanie przekazu do osób z zagranicy – zachęca do składania wniosków, przedstawiając całość jako prosty sposób na stabilizację finansową.
Pod nagłówkiem witają nas uśmiechnięci młodzi ludzie, w tym kobieta w hidżabie, symbolizując otwartość i inkluzywność. Obietnica państwowego wsparcia dla tych, którzy nie są w stanie samodzielnie pokryć kosztów życia, brzmi atrakcyjnie – choć w tle kryje się poważne obciążenie systemu i społeczeństwa.
Ekonomiczne konsekwencje i kontrowersje polityczne
Krytycy, jak publicysta Jan Fleischhauer w felietonie dla Focusa, podkreślają, że niemal połowa odbiorców Bürgergeld nie ma niemieckiego obywatelstwa. To stawia pod znakiem zapytania rządową narrację, iż imigracja jest konieczna do utrzymania systemu ubezpieczeń społecznych.
Statystyki są wymowne – wśród około 4 milionów osób zdolnych do pracy, pobierających świadczenia, ponad 2,5 miliona ma tło migracyjne, co stanowi 63,5% wszystkich beneficjentów. Jeszcze ostrzej widać to w skali pomocy mieszkaniowej: z prawie 17,7 mld euro wypłat na 2024 rok, blisko połowa trafiła do cudzoziemców, którzy stanowią jedynie około 15% ludności kraju.
Koszty systemu rosną w szybkim tempie – z 39 mld euro w 2022 r. do 47 mld euro w 2024 r., nie licząc wydatków na zakwaterowanie i opiekę medyczną. Dla wielu podatników to sygnał alarmowy. Sekretarz generalny CDU, Carsten Linnemann, zapowiedział, że jego partia zamierza „zająć się zniesieniem lub głęboką reformą świadczenia dla obywateli”.
CYNICZNYM OKIEM: polityczna odwaga w tej sprawie jest często pozorna. W kampanii wyborczej zapowiada się twarde reformy, ale po wyborach wygodnie odkłada się je na półkę. I tak nakręca się spirala kosztów – bo przecież łatwiej rozdawać niż odbierać.
Społeczny i kulturowy wymiar problemu
To nie jest spór wyłącznie o finanse – chodzi także o integrację i spójność społeczną. Materiały promujące Bürgergeld, które przedstawiają go jako łatwo dostępne „prawo do bytu” – zwłaszcza dla młodych migrantów – mogą rozluźniać motywację do pracy i wchodzenia na rynek.
Przerzucenie ciężaru utrzymania znacznej grupy na system socjalny, bez silnych mechanizmów integracyjnych, może prowadzić do powstawania zamkniętych enklaw, oddzielonych mentalnie i ekonomicznie od reszty społeczeństwa.
CYNICZNYM OKIEM: jeśli socjal staje się pierwszym doświadczeniem w nowym kraju, to trudno później oczekiwać, że będzie motywował do podjęcia pracy. To jak powitanie chlebem, solą… i książeczką świadczeń.
Proces uproszczonego dostępu – zachęta czy ryzyko?
Federalna Agencja Pracy chwali się prostym procesem aplikacji online, jasnymi kryteriami i możliwością uzyskania pieniędzy nawet bez własnego dochodu. Choć obok opisano obowiązki beneficjentów – udział w spotkaniach czy informowanie o zmianach sytuacji – ton przekazu jest wyraźnie zachęcający i przyjazny.
Jan Fleischhauer ironizuje, że „Niemcy nie tylko tłumaczą imigrantom, jak znaleźć pracę, ale też jak utrzymać się bez niej”.
Po wyborczym sukcesie CDU i zapewnieniach o konieczności reform, pojawia się pytanie, czy zmieni się konstrukcja Bürgergeld, czy też utrzyma się obecny model – z ich wszystkimi skutkami budżetowymi i społecznymi.
Promowanie świadczeń socjalnych dla młodych migrantów to balansowanie między otwartością a odpowiedzialnością. To z jednej strony wyraz solidarności, a z drugiej – ryzyko narastania długoterminowych napięć społecznych i gospodarczych.
Dla Niemiec będzie to test – czy potrafią pogodzić wizerunek państwa opiekuńczego z potrzebą ochrony spójności społecznej i finansowej stabilności. I czy wreszcie zaczną poważnie traktować pytanie: jak długo system będzie w stanie utrzymać swoją hojność, zanim zabraknie tych, którzy go finansują.
